Hałda fosfogipsu w Wiślince STRONA GŁÓWNA

To co znaleźliśmy w internecie na temat hałdy, fluoru, radu, fosfogipsu

z naszym komentarzem
i podkreśleniami

Wycieczka rowerowa :

GDAŃSK - SOBIESZEWO - SZTUTOWO - KRYNICA MORSKA   16-18.05.2003
...
Wyjazd z Gdańska szosą Elbląską; z powodu zawsze dużego ruchu trzeba jechać chodnikiem, albo okrężną, dłuższą, ale spokojniejszą trasą wzdłuż Motławy (ul. Łanowa za zajezdnią tramwajową na Łąkowej, Krępiec i Przejazdowo). Począwszy od drugiej estakady jazda poboczem szosy, na skrzyżowaniu koło Makro w Przejazdowie skręcamy w lewo w ul. Benzynową. Jedziemy przez zniszczone tereny przemysłowe: z lewej Rafineria, z prawej oczyszczalnia Wschód, place przeładowni żwiru. Wycieczka wbrew pozorom jest pouczająca. Żuławy są bodaj najbardziej urodzajnym regionem Polski. Zastanawiająca jest ta zajadłość budowania akurat na tych najżyźniejszych ziemiach, rozległych obiektów przemysłowych o wyjątkowej uciążliwości dla środowiska: złomownia, zakłady fosforowe, rafineria, Port Północny, oczyszczalnia ścieków, przeładownia żwiru, wysypisko fosfogipsu, śmietnisko popiołów elektrociepłowni... A na marginesie i zupełnie (?) nie na temat: w regionie Gdańskim jest najwyższy w Polsce odsetek zachorowań na nowotwory. Czekamy niecierpliwie na kolejne wspaniałe inwestycje: spalarnię śmieci i przetwórnię polistyrenu...
...
Z wału rozległe widoki na łąki Wyspy, interesujące poniemieckie zabudowania, krętą Martwą Wisłę, oraz ogromną hałdę odpadowego gipsu z wytwórni nawozów fosforowych - po drugiej stronie wody. Biała hałda widoczna jest doskonale z wyżej położonych dzielnic Gdańska. Trwa konflikt o toksyczność odpadów: okoliczna ludność skarży się na choroby, niszczące działanie wysiąkających z niej wód - natomiast przedstawiciele zakładu utrzymują opinię o jej neutralności. Dojeżdżamy do Przegaliny; w prawo odchodzi szeroki ślepy kanał - to pozostałość dawnego koryta Wisły. Na jego końcu kolejna „inwestycja”: wysypisko płynnych odpadów elektrociepłowni...
...
Tomasz Płuciński

Sail ho – portal żeglarski

Płynąc na zalew

...
Most przechodzimy "na styk". Tradycyjnie Zwierzak (zaaaaraz!) spóźnia się i chyba jedynie groźba staranowania mostu Cariną (hm...) powstrzymuje mostowych przed nieprzepuszczeniem. Tak czy inaczej po opieprzeniu Zwierzaka płyniemy dalej. Po prawej widać fosfogipsy - odpady z fabryki nawozów, które przez dziesięciolecia były usypywane na hałdę, a teraz nie ma pomysłu, co z tym zrobić. Ostatnio próbowano to wykorzystać do budowy autostrad, co zapewne oznacza długi, kilkudziesięcioletni żywot hałdy. Hałda przy okazji truje okoliczne wsie namiarem fluoru, metali różnych... Ot, bywa.
...
Płyniemy dalej. Tuż przy miejscu przeładowania fosfogipsów (stara cegielnia) stajemy na mieliźnie (na torze wodnym). Cóż, wniosek, że tutaj należy trzymać się raczej lewej strony.
mielizna jest spowodowana wyciekiem wód z rowów opasujących hałdę, mających zabezpieczyć okoliczne grunty przed skażeniem.
...
jacek@sail-ho.pl


Fosforgips – nauka


Fosfogips powstaje w wyniku złożonego procesu produkcji kwasu fosforowego z fosforytów.
W wydobywanych w kopalniach odkrywkowych skałach fosforytowych znajdują się śladowe ilości radionuklidów. Promieniowanie emitowane przez te nuklidy może być niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego.
Procesy chemiczne powodują rozdzielenie radionuklidów w taki sposób, że uran pozostaje w produkowanym kwasie fosforowym a rad przechodzi do fosfogipsu. Rad i inne pierwiastki pozostają w stanie braku równowagi. Szczególnie duży niepokój rządowych agencji zajmujących się ochroną środowiska budzą takie zastosowania produktów zawierających rad i pierwiastki pochodne, które mogą spowodować przedostanie się skażonych do wód gruntowych, rozsiewanie w powietrzu, kumulacje w produktach żywnościowych. Wielkość promieniowania na wielu składowiskach fosfogipsu przekracza graniczne wartości i materiał ten nie może być wykorzystywany jako surowiec w przemyśle budowlanym. Jednak przeprowadzone przez Karkunena i Vermuelena w 2000 roku badania wskazują, że promieniowanie fosforytów uzależnione jest w dużej mierze od miejsca wydobycia skał macierzystych. Fosforyty wydobywane z dna morskiego, tzw. fosfaty zawierają duże ilości radionuklidów. Natomiast fosfogips pochodzący z fosforytowych skał magmowych wydobywanych na Florydzie ma niższe wskaźniki promieniowania i nie przekracza nowej wartości granicznej, ustalonej na poziomie 1mSv na rok.
...
Szczególnie istotne wydają się badania przeprowadzone w 1997 (O' Brien), które pozwoliły na stwierdzenie, że ciągłe przebywanie w pomieszczeniu o wymiarach 5mx5mx3m, w którym wszystkie ściany i sufit zostały wyłożone płytami gipsowymi z fosfogipsu o grubości 1 cm, podlegają dawce promieniowania równej 0,13 mSv na rok. To dawka całkowicie akceptowana przez wszystkie agencje ochrony środowiska.
...
Jak twierdzi dr Brian Kent Birky z Instytutu Badawczego Fosforanów na Florydzie najnowsze badania jednoznacznie wskazują, że użycie fosfogipsu powstającego jako produkt uboczny w procesie produkcji kwasu fosforowego nie jest niebezpieczne. Można mieszkać w domu wybudowanym przy drodze wykonanej na podłożu z fosfogipsu, w którym wszystkie ściany wykonane są z płyt z fosfogipsu i przykryty dachówką wykonaną z zastosowaniem procesu witryfikacji. Korzystający ze wszystkich tych zastosowań otrzyma dawkę promieniowania pochodzącą z wyżej wymienionych źródeł nie przekraczającą 1 mSv (tj. 100 mremów) na rok, zalecana ogólnie dla ludzi (ha ha, to może wycieczki robić dla nienapromieniowanych? To jest maksymalna dopuszczalna dawka radu a nie zalecana).
 
Fosfogips z florydy zawiera mało radu wg tej notki, a instytut badawczy fosforanów z florydy pewnie nie brał pod uwagę fosfogipsów wydobywanych z morza (jak zapewne robi się to w gdańsku).

... ...
Istnieją wielkie możliwości wykorzystania fosfogipsu do rekultywacji terenów oraz ulepszania kwasowości gleby. Inne możliwości zastosowania obejmują wykorzystanie wapnia i siarki zawartych w gipsie jako składników odżywczych w przypadku wielu upraw, głównie orzeszków ziemnych.
...
Agencje rządowe odpowiedzialne za ochronę środowiska zakazały stosowania fosfogipsów pochodzących z niektórych wyrobisk. Generalnie jednak, najnowsze badania poziomu radioaktywności fosfogipsu nie wykazują istnienia zagrożenia promieniotwórczego w przypadku stosowania go w rolnictwie.
ciekawe

W zakładzie chemicznym oczyszczona skała fosforytowa poddawana jest reakcji chemicznej z kwasem siarkowym, w wyniku której powstaje kwas fosforowy. Ubocznym produktem tej reakcji jest uwodniony siarczan wapnia, zwany potocznie fosfogipsem. Kwas fosforowy ulega następnie stężeniu i krystalizacji i w takiej formie jest wykorzystywany w produkcji szeregu nawozów sztucznych, taki jak fosforan dwuamonu, fosforan amonu i potrójmy, ziarnisty superfosfat. Na każdą tonę wytworzonego w ten sposób kwasu fosforowego przypada około 5 ton fosfogipsu. Przemysłowe wykorzystanie produktu odpadowego - fosfogipsu, powstałego w procesie uzyskiwania czystego kwasu fosforowego jest prawnie ograniczone przez rządowe agencje ochrony środowiska, przede wszystkim ze względu na występowanie w odpadach takich nieczystości, jak radionuklidy (rad 226 i rad 228). Z tego tez wzglądu fosfogips gromadzony jest na składowiskach w zakładach przetwarzających fosforyty, a te powszechnie zwane "hałdami gipsu" są jedynie monitorowane w obawie przed wystąpieniem skażenia wód gruntowych i powietrza. Każde wykorzystanie fosfogipsu musi być zgłoszone do krajowych agencji rządowych, które wydają stosowne pozwolenia. Dotyczy to zarówno wykorzystania fosfogipsu w rolnictwie jak i w innych dziedzinach gospodarki.
...
Wg raportu, przedstawionego na tegorocznej Światowej Konferencji Gipsu, tylko na samej Florydzie (75% amerykańskiego wydobycia fosforytów) znajdują się 25 hałdy fosfogipsu o powierzchni około 26 km2. Ocenia się, że na florydzkich składowiskach znajduje się ponad 900 mln. ton fosfogipsu, a rocznie przybywa kolejne 30 mln ton.
 
www.polskigips.pl

Formalnie, graniczna dawka promieniowania w Polsce wynosi 1 mSv/rok,
....
Wartości średnich rocznych efektywnych równoważników dawek,
otrzymanych przez mieszkańców Polski w roku 1993 (CLOR)


Wyszczególnienie
 Średnie
dawki
[mSv/osobę]
 Narażenie populacji
[%]
Promieniowanie na zewnątrz budynków
Promieniowanie wewnątrz budynków
Radionuklidy inkorporowane (z wyłączeniem radonu i toronu)
Diagnostyka lekarska
Narażenie zawodowe w kopalniach
Inne
Ogółem
 0,203
1,640
0,307
0,780
0,015
0,005
3,050
 6,6
53,9
13,3
25,5
0,5
0,2
100,0
Ochrona Środowiska, GUS Warszawa, 1994 [4]
...
W rzeczywistości, powyższa norma jest dowolnie przekraczana, ponieważ nie wlicza się dawki promieniowania ze źródeł naturalnych, czyli radonu i toru pochodzenia geologicznego
Czy badania na florydzie brały pod uwagę promieniowanie naturalne?

W wyniku światowego zużycia węgla wprowadza się rocznie do powietrza około 150 Ci radu Ra-226 a przemysł fosforowy uwalnia 400 Ci radu [Jaworowski Z., Kownacka L.,1976].

Rodzaj surowca lub materiału bud.
 Stężenie radionuklidu [Bq/kg]
 Współczynnik f1
 Współczynnik f2

wapno
piasek
margiel
glina
ił
popioły lotne
żużel (miedź)
fosfogips
cement
beton
ceramika bud.
 Potas K-40
46
228
257
621
692
676
902
109
204
500
722
 Rad Ra-226
24
8
21
47
38
127
295
358
48
65
51
 Tor Th-228
3
9
14
48
44
82
45
15
20
36
49
0,09
0,12
0,18
0,50
0,48
0,88
1,23
1,08
0,27
0,45
0,54
24
8
21
47
38
127
295
358
48
65
51

Współczynnik f1 informuje o narażeniu całego ciała od promieniowania gamma przez radionuklidy pochodzenia geologicznego, potasu K-40, radu Ra-226 i toru Th-228, występujące w materiale.
Współczynnik f2 informuje o stopniu narażenia nabłonka płuc od promieniowania alfa radonu Rn-222 i jego pochodnych
...
Oddziaływanie podłoża gruntowego wyraża się promieniowaniem gamma radionuklidów występujących w skałach podłoża oraz promieniowaniem gazowego radonu i  toronu oraz jego stałych pochodnych, tworzących w powietrzu aerozole. W ocenie radiologicznej podłoża zasadniczym kryterium jest stężenie radonu Rn-222 w powietrzu gruntowym i wodzie podziemnej. Łatwa migracja radonu powoduje, że przedostaje się on do budynku jako składnik gazowy powietrza, gazu ziemnego lub jako gaz rozpuszczony w wodzie
...
Badania statystyczne nad  źródłami radonu w atmosferze wewnątrz budynków mieszkalnych   wykazały dominującą rolę podłoża gruntowego. W mniejszym stopniu za stężenie radonu w budynkach odpowiedzialne są materiały budowlane i zewnętrzne powietrze atmosferyczne oraz woda i spalany gaz ziemny.
Ha! Instytut z Florydy zapomniał o podłożu, stąd niska wartość radonu.
...
Źródła radonu w powietrzu wewnątrz statystycznego budynku,
przy założeniu wymiany powietrza co godzinę
Źródło radonu
 % udziału
podłoże gruntowe
materiały budowlane
powietrze atmosferyczne (zewnętrzne)
woda
gaz naturalny (ziemny)
 77,9
12,0
9,3
0,2
0,6
Sources, Effects and Risks of Ionizing Radiation. UNSCEAR, New York, 1988.
...
Czynnikiem wtórnym, wobec podstawowego czynnika tektonicznego i złożowego, który ma wpływ na formowanie się anomalii radonowych w podłożu, jest więc system krążenia wód podziemnych.  Ponieważ nośnikiem radonu jest woda a ukształtowanie powierzchni terenu ma wpływ na kierunki filtracji pionowej, dlatego w sftrefie obniżeń, kotlin śródgórskich i dolin rzecznych, gdzie ujawnia się zjawisko ascencji wód z głębszego podłoża, istnieją korzystne warunki do ujawniania się również podwyższonych koncentracji radonu. Potwierdzeniem takiego wnioskowania są obserwacje czasowych zmian koncentracji radonu, towarzyszące aktywności sejsmicznej i deformacjom tektonicznym [8, 9]. Ocenę radiologiczną podłoża gruntowego można dokonać, niezależnie od analizy zawartości radionuklidów w skałach i wodzie podziemnej, poprzez pomiar stężenia radonu w powietrzu gruntowym. Ze względu na koncentracje radonu w powietrzu gruntowym można zaproponować następującą klasyfikację:
< 10 kBq/m3 - teren korzystny dla budownictwa
10 - 50 kBq/m3 - teren niekorzystny
>50 kBq/m3 - teren bardzo niekorzystny
...
Według kryterium radiobiologicznego koncentracja radonu-222 w powietrzu nie powinna przekraczać poziomu 10-6 Ci/l, czyli 37 Bq/m3 [11]. Tymczasem nowo wprowadzona norma [15]  ustala graniczną zawartość radonu w powietrzu, wewnątrz budynków na poziomie 200 Bq/m3 oraz  dopuszcza w starych budynkach stężenie radonu  400 Bq/m3.
...
Ekspozycji w ciagu całego życia, na stężęnia 200 i 400 Bq/m3, odpowiadałby wzrost ryzyka względnego, wynoszący odpowiednio 50 i 100% ponad wartość kontrolną. Należy przypuszczać, że omawiane przez autora ryzyko dotyczy śmiertelnych skutków ekspozycji. Wydaje się, że znacznie poważniejszą konsekwencją jest powolny, transpokoleniowy proces mutacji genetycznych, prowadzący do patologicznych zmian somatycznych i psychicznych. 

Andrzej Pawula, KRYTERIA RADIOLOGICZNE W OCENIE PRZYDATNOŚCI TERENU POD BUDOWNICTWO
...
Największe składowiska odpadów przemysłowych w województwie to:

Wiślinka – składowisko fosfogipsu Gdańskich Zakładów Nawozów
Fosforowych „Fosfory” Sp. z o.o w Gdańsku,
Przegalina, Rewa-Moście-Błota i Gdańsk-Letnica – składowiska żużli i popiołów ZEC Wybrzeże S.A.,
Grabówek n/Wisłą (popioły) i Kwidzyn – składowiska International Paper
Kwidzyn S.A. w Kwidzynie, Maciejewo k. Pelplina – składowisko cytrogipsów Cukrowni Pelplin S.A. (zamknięte),
Łubiana – składowisko Zakładów Porcelany Stołowej „Łubiana” S.A.,
Obłęże – kwatera na odpady z garbarni, na składowisku odpadów komunalnych,
Czarnówko - kwatera na odpady z przemysłu ziemniaczanego, na składowisku odpadów komunalnych,
Gdańsk Szadółki – mogilnik na odpady niebezpieczne,
Dębogórze k. Gdyni – składowisko popiołów ze spalarni osadów oczyszczalni ścieków „Dębogórze”,
Gostomie – kwatera na zużyte ścierniwo. Łączna powierzchnia ww. wysypisk wynosi ok. 300 ha.
...
Nagromadzenie odpadów przemysłowych na terenie województwa na składowiskach osiągnęło z końcem 2000 roku wielkość ponad 22.1 mln ton z czego ok. 66% to fosfogipsy a ponad 28% to popioły i żużle z energetyki i
ciepłownictwa. Pozostałe rodzaje odpadów stanowiły ponad 5%
...
Największym wytwórcą odpadów na terenie województwa są zakłady papiernicze International Paper Kwidzyn S.A. w Kwidzynie, które w roku 2000 wytworzyły ok. 700 tys. ton odpadów – z czego wykorzystaniu
gospodarczemu poddanych zostało 290 tys. ton. Większość pozostałej masy została zeskładowana.
Do grupy największych producentów odpadów należą również Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych „Fosfory” w roku 2000 wytworzyły ok. 237,5 tys. ton odpadowego gipsu (fosfogipsu), Sp. z o.o w Gdańsku, które oraz zespół elektrociepłowni „Wybrzeże” S.A. który wyprodukował łącznie ok. 146,4 tys. ton popiołów – z czego większość została wykorzystana a 19,8 tys. ton skierowano do składowania

Opracowanie . przygotowane zostało przez firmę ERM Polska na zlecenie Polskiej Grupy Gospodarki Odpadami S.A
...
Po pierwsze to właśnie społeczności lokalne są odbiorcami i konsumentami efektów działania przedsiębiorstw. Brak oczyszczalni ścieków mleczarni w oczywisty sposób odczują okoliczni mieszkańcy. Podobnie niefrasobliwe składowanie odpadów przemysłowych (ekstremalny przykład: Wiślinka i fosfogipsy) także dotknie boleśnie społeczność lokalną.
...
Czas Morza 2 (9), grudzień 1997

Wśród radioaktywnych materiałów budowlanych należałoby jeszcze wspomnieć o fosfogipsie, powstającym jako produkt uboczny w przetwórstwie rud fosforytów, który szeroko przyjął się w wykonawstwie budynków mieszkalnych, suchych tynków oraz cementu. Fosfogips jest znacznie tańszy od gipsu i miał go zastąpić, jednak ma on także znacznie większa radioaktywność i dlatego został wycofany z produkcji.

Przedmioty codziennego użytku zawierające pierwiastki promieniotwórcze
Kiedy na początku XXw., Maria Curie-Sklodowska odkryła rad, zapanowało istne szaleństwo na jego punkcie. Rad uznano za cudowna substancje, nie wiedząc o negatywnych skutkach jego stosowania. Uważano go za lekarstwo na raka, dodawano do kremów, by przeciwdziałać zmarszczkom, i do szminek, aby usta nabrały radioaktywnego blasku. Wytwarzano radioaktywne pióra do pisania, urządzenia do parzenia kawy, perfumy, zalecano radoczynne kąpiele i picie radoczynnej wody. Gdy dowiedziano się, ze pierwiastek ten wydziela ciepło, zaczęto go dodawać do wełny, z której wyrabiano ubranka dla dzieci. Zapal zwolenników radu ostudziło dopiero słynne doświadczenie Piotra Curie, który przymocował sobie do ramienia próbkę z radem. Po pewnym czasie utworzyła się w tym miejscu głęboka trudno gojąca się rana. W jednym z prasowych artykułów dzieci z Wiślinki miały właśnie takie niegojące się rany. Dziennikarze przypisali to fluorowi, jest to jednak niemożliwe, rany powstały najprawdopodobniej w wyniku napromieniowania radem. Dzieci te zdaniem pana Plewczyńskiego wykąpały się w przydomowym rowie melioracyjnym. Obecnie również w życiu codziennym dosyć często spotykamy się z radioaktywnymi przedmiotami. Najbardziej rozpowszechnionym źródłem napromieniowania są zegarki ze święcącymi cyframi. Dają one roczna dawkę czterokrotnie przewyższającą te, która spowodowana jest przeciekami w elektrowniach jądrowych. Obecnie czyni się próby z zamiana radu na tryt lub promet-147, które to radionuklidy powodują znacznie mniejsze napromienienie. Pod koniec lat siedemdziesiątych w samej tylko Wielkiej Brytanii znajdowało się 800 tysięcy zegarków z tarcza zawierają rad. Podobne radioaktywne izotopy stosuje się także w święcących oznakowaniach(np.: "wejście", "wyjście"), w kompasach, tarczach telefonicznych, w celownikach, w klockach dla dzieci, figurkach religijnych, i wielu innych urządzeniach

Zastosowanie promieniotwórczości i izotopów – sciaga.pl
...
Okazało się, że wymagania stawiane metodzie oczyszczania wód są spełnione poprzez zastosowanie do fosfogipsów lub innych odpadów przemysłowych zawierających wolno rozpuszczające się siarczany. Możliwe okazało się i prowadzenie oczyszczania pod ziemią, najlepiej w starych zrobach. Fosfogipsy są odpadem powstającym przy produkcji nawozów fosforowych, których produkcja w Polsce była bardzo wysoka. Tym samym rozwiązano problem zagospodarowania fosfogipsów co było korzystne dla środowiska naturalnego.
...
A mowa o tym:
...Jako że z wód typu A rad łatwo współstrąca się wraz z barem w postaci siarczanów, najprostszą metodą oczyszczenia takich wód było po prostu dodawanie do nich substancji zawierających rozpuszczalne siarczany. Ze względu na specyficzne uwarunkowania górnicze i dużą ilość wód jakie należało oczyszczać, zastosowana metoda musiała spełniać określone wymagania :
końcowe stężenie radu w oczyszczonych wodach nie mogło być wyższe niż 0.7 kBq/m3, powstające promieniotwórcze osady nie mogą powodować skażeń środowiska naturalnego, technologia oczyszczania musi być tania i łatwa do zastosowania na dużą skalę, oczyszczanie wód z radu i baru nie może pogorszyć innych parametrów wody, technologia musi zapewniać bezpieczeństwo załóg górniczych.

GIPH – Biuletyn Górniczy  Nr 7-8 (109-110) Lipiec - Sierpień 2004 r, Ekologia, Promieniotwórcze wody kopalniane, Oczyszczać skutecznie


STRONA GŁÓWNA